Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Suspendisse varius enim in eros elementum tristique. Duis cursus, mi quis viverra ornare, eros dolor interdum nulla, ut commodo diam libero vitae erat. Aenean faucibus nibh et justo cursus id rutrum lorem imperdiet. Nunc ut sem vitae risus tristique posuere.
Met trots presenteren we het kennisdossier Versterken taalvaardigheid.
We nemen je in dit kennisdossier graag mee langs alle activiteiten, producten en bijeenkomsten van de afgelopen vijf jaar. Wat waren de hoogtepunten? Hoe borgen we de thema’s? En met welke blik kijken we naar de toekomst nu het project tot zijn einde komt?
We wensen je veel leesplezier!
Een taalvaardig(er) Brabant, dat is ons doel!
Meer dan 10% van de Brabanders kan niet (goed) lezen of schrijven. Terwijl dit essentiële basisvaardigheden zijn om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving.
De afgelopen vijf jaar hebben we met het project Versterken taalvaardigheid een mooie bijdrage geleverd aan het taalvaardiger maken van de Brabantse burger. Dit deden we in samenwerking met de lokale en regionale (digi)taalnetwerken. We richtten ons hierbij specifiek op drie groepen: werkgevers, nieuwe Brabanders en taalzwakke jongeren.
In dit kennisdossier kun je zien wat wij in 2020 en de voorgaande jaren samen met onze partners hebben ondernomen om Brabant taalvaardiger te maken. We benoemen de hoogtepunten van de afgelopen jaren en kijken naar de impact van onze activiteiten. Tot slot kijken we naar de toekomst en de borging van alles wat de afgelopen jaren is opgebouwd. Het project Versterken taalvaardigheid komt tot zijn einde, maar dat wil niet zeggen dat de klus geklaard is. Er is nog steeds werk aan de winkel!
Yvonne van den Berg
Projectleider Versterken taalvaardigheid
Saskia von der Fuhr
adviseur onderzoek bij Cubiss
Aan de hand van deskresearch zijn relevante trends en ontwikkelingen in kaart gebracht rondom Taal op het werk. Saskia von der Fuhr, adviseur onderzoek bij Cubiss: “Meer dan de helft van de laaggeletterden heeft een baan en de gevolgen en risico’s van laaggeletterdheid op de werkvloer kunnen groot zijn. Denk aan meer zware ongevallen in de procesindustrie, een hoger ziekteverzuim en lagere productiviteit.
Het is dan ook van belang dat werkgevers zich bewust moeten zijn van (de gevolgen van) laaggeletterdheid in hun bedrijf. De in 2015 ingezette ontwikkeling om de werkgever actief te betrekken bij het bereiken van laaggeletterden en het bestrijden van laaggeletterdheid, zet zich gelukkig voort in het actuele vervolgbeleid ‘Tel mee met Taal 2020-2024’.”
Lees de algemene inleiding en bekijk de trends en ontwikkelingen van Taal op het werk.
De afgelopen 5 jaar heeft Cubiss zich onder andere ingezet om werkgevers in Brabant bewust te maken van een vaak onzichtbaar probleem: laaggeletterdheid op de werkvloer. “We hebben circa 3.000 werknemers bij 100 werkgevers bereikt”, zegt Moon Fung Fong, adviseur bij Cubiss, “maar we zijn nog lang niet klaar. Nu moet iedereen doorpakken. Zoveel mogelijk werkgevers moeten inzicht krijgen in de problematiek, hun rol hierin en wat zij zelf kunnen doen.”
“We hebben circa 3.000 werknemers bij 100 werkgevers bereikt”
Moon Fung Fong - adviseur bij Cubiss
Hoe staat het ervoor in Noord-Brabant?
De cijfers in Noord-Brabant liegen er niet om: 170.000 inwoners zijn laaggeletterd en 57% van hen heeft een baan. Meer dan de helft hiervan is van Nederlandse afkomst. Werknemers met een laag taalniveau zijn vooral werkzaam in sectoren waar veel werk is voor mensen met een laag opleidingsniveau zoals zorg & welzijn, bouw, energie & industrie en handel & horeca. Onvoldoende taalvaardigheid draagt bij aan miscommunicatie, fouten in het werkproces, (sociale) isolatie, een lagere productiviteit, veiligheidsproblemen en meer verzuim. Een aanzienlijke kostenpost, zowel voor bedrijven als voor de samenleving. Moon Fung: “Het is dus van essentieel belang dat er aandacht is voor taal op het werk en de mogelijkheden die werkgevers tot hun beschikking hebben.” Om werkgevers hiervan bewust te maken, maakte Cubiss dit filmpje.
Inge Dilven, Projectmanager Betekenisvol werk bij Vebego International.
Steeds meer aandacht
Cubiss heeft het thema Taal op de werkvloer op de kaart gezet en loopt landelijk voorop. Er is steeds meer aandacht voor het onderwerp. Het landelijke actieprogramma Tel mee met Taal kreeg een vervolgaanpak voor 2020-2024. Zij ondersteunen gemeenten en bieden subsidiemogelijkheden voor werkgevers die aan de slag willen met taalscholing op de werkvloer, onderzoek of experimenten. “Je ziet dat steeds meer gemeenten en samenwerkingspartners het oppakken. We hebben mooie instrumenten die andere organisaties kunnen inzetten zoals de webinar of quickscan“, vertelt Moon Fung trots.
Rob Bogman, regiomanager bij VNO-NCW Brabant Zeeland
Magazine Taal op het werk
In het digitaal magazine Taal op het werk voor werkgevers delen onder andere Bosch, Vebego en ziekenhuis Bernhoven hun tips en ervaringen. Moon Fung: “Het is jammer dat vanwege corona veel trainingen niet door konden gaan, zoals de Awarenesstrainingen die we bij Bosch wilden geven. Of de workshop ‘Hoe bespreek je laaggeletterdheid met jouw collega?’ voor ploegleiders. Het was een mooie blauwdruk geweest van de totaalaanpak.“ Dankzij het magazine kunnen werkgevers nu zelf aan de slag. Moon Fung: “We hopen met dit magazine werkgevers te inspireren om structureel aandacht aan taal op het werk te besteden.”
Maurice de Greef, gastdocent en Leerstoelhouder van de UNESCO Leerstoel Volwasseneducatie aan de Vrije Universiteit Brussel
Quickscan
Moon Fung: “Ik adviseer bedrijven om te starten met de Quickscan Taalvaardigheid op de werkvloer, die we samen met het Leerwerkloket ontwikkelden. Deze scan geeft snel en eenvoudig inzicht in het taal- en digitaal niveau van medewerkers. Het is een goede tool voor HR-managers en teamleiders die leidinggeven aan veelal lager opgeleide medewerkers. En snel: het invullen van de quickscan duurt slechts 3 minuten.”
Webinar Werk en Taal
Dankzij het Webinar Werk en Taal kunnen werkgevers de eerste stappen zetten in het verbeteren van de taal (-en digitale) vaardigheden van hun personeel. Moon Fung: “In een twintigtal minuten nemen we werkgevers, managers en teamleiders mee in de wereld van laaggeletterdheid. Zij krijgen antwoord op vragen als: Waarom is taal belangrijk voor werkgever én werknemer? Hoe herken je laaggeletterdheid bij je medewerkers? Wat kun jij doen?” Moon Fung is trots op het webinar: “Er waren al wel trainingen voor bijvoorbeeld baliemedewerkers om laaggeletterdheid te leren herkennen bij cliënten, maar er was nog niets voor werkgevers om laaggeletterdheid op de werkvloer te herkennen.”
“Dit jaar belden studenten van het Summa college in Eindhoven bijna 1.200 werkgevers op en vroegen of ze laaggeletterdheid herkennen op de werkvloer. Als ze ervoor open staan, sturen we de link van het webinar. Het zorgt niet alleen voor bewustwording bij de werkgever, maar ook bij het Summa college én de studenten. Zij zijn nu bewust van het thema en leren het herkennen op school, of bij familie of vrienden. Een win-win situatie.”
“Met alle middelen die wij de afgelopen jaren ontwikkeld hebben, kunnen werkgevers nu zelf aan de slag. We hopen dat zij de handschoen oppakken!”, aldus Moon Fung.
Het Summa College in Eindhoven laat haar leerlingen het liefst ervaring opdoen in de praktijk. Maar het vinden van bedrijven die hun tijd, energie en klantendatabase beschikbaar willen stellen, is vaak nog de grootste uitdaging, legt Fhenne Smulders, docent en onderwijsontwikkelaar bij Summa college, ons uit. Gelukkig kwam Fhenne via een oud-collega in contact met Cubiss.
Voor het project Taal op het werk wil Cubiss werkgevers bewust maken van laaggeletterdheid op de werkvloer. Tien studenten van de afdeling Business to Business die de opleiding tot junior accountmanager volgen, bellen daarom ruim duizend werkgevers in Brabant op. Ze vertellen over het thema laaggeletterdheid. “Veel bedrijven zijn geïnteresseerd en vragen of we informatie toe kunnen sturen. Moon Fung Fong, adviseur bij Cubiss, stuurt dan het webinar Werk en Taal toe. De werkgever wordt in twintig minuten meegenomen in de wereld van laaggeletterdheid. Twee weken later bellen we nog eens om te vragen of ze het webinar gezien hebben en wat ze ervan vonden.”
Het bellen is nu tijdelijk even gestaakt vanwege corona. Fhenne: “De derdejaars studenten zitten nu thuis en begeleiding van een docent die de student helpt bij moeilijke vragen en feedback geeft is dan lastig. Maar inmiddels zijn er al ruim 250 bedrijven benaderd. De studenten bellen gemiddeld drie uur per week.”
“Studenten vinden dit soort praktijkopdrachten een hele fijne manier van leren. Gesimuleerd leren, ofwel het doen alsof, wordt veel minder goed ontvangen. Inmiddels voelen ze zich al expert op het gebied van laaggeletterdheid”, lacht Fhenne. “Moon Fung heeft ze ook écht enthousiast gemaakt met haar verhaal. Zonder de samenwerking met Cubiss konden wij onze studenten niet opleiden naar het niveau waar ze nu zijn. Daar zijn we Cubiss heel dankbaar voor.”
Dit project duurt een half jaar. Dan zijn er in ieder geval weer heel veel werkgevers bewust gemaakt van het belang van taal op de werkvloer. En hopelijk gaan ze er ook mee aan de slag. Cubiss houdt een oogje in het zeil.
“De opdracht voor studenten is voorwaardelijk om op afstudeerstage te mogen gaan. Dit kunnen we voor ieder business-to-business bedrijf doen, dus laat de aanmeldingen van projecten maar binnenstromen. Daar zitten we altijd om verlegen”, luidt de oproep van Fhenne aan de lezer.
Saskia von der Fuhr
adviseur onderzoek bij Cubiss
Saskia von der Fuhr, adviseur onderzoek bij Cubiss: “De groep Nieuwkomers is divers. De kennis van de Nederlandse taal van deze groep is beperkt, waardoor hun kansen op actieve deelname aan de samenleving verkleind worden. Deze Nieuwe Brabanders zijn in aantal de afgelopen jaren gegroeid en de verwachting is dat deze groei zich de komende jaren zal voortzetten. De nieuwe Wet Inburgering geeft gemeenten de regie op de uitvoering. Inburgering volgens de nieuwe wet betekent een combinatie van Nederlandse taalles en participatie in de vorm van vrijwilligerswerk, een opleiding, of een betaalde baan voor de nieuwkomers.
Uit onderzoek blijkt o.a. dat de integratie en taalverwerving van nieuwkomers het meest succesvol verloopt als de inburgeringscursus wordt gecombineerd met een maatschappelijke activiteit. Daarom zette Bibliotheek Theek5, met ondersteuning van Cubiss, in 2018 het project Op weg naar werk in Oosterhout - Een nieuwe toekomst voor nieuwe Oosterhouters op.
Nieuwkomers werden gekoppeld aan organisaties in Oosterhout en deden daar gedurende minstens drie maanden vrijwilligerswerk. “Twee nieuwkomers stroomden door naar een betaalde baan. Nieuwkomers kunnen heel moeilijk aan betaald werk komen, als het dan wél lukt, dan ben ik echt trots”, vertelt Nieke Geschiere, adviseur bij Cubiss.
“Twee nieuwkomers stroomden door naar een betaalde baan. Nieuwkomers kunnen heel moeilijk aan betaald werk komen, als het dan wél lukt, dan ben ik echt trots”.
Nieke Geschiere - adviseur bij Cubiss.
Cubiss heeft begin 2019 een blauwdruk opgesteld met richtlijnen, tips en informatie voor bibliotheken die met nieuwkomers aan de slag willen gaan. Een mooie kans, zeker nu veel gemeenten op zoek zijn naar partners op het gebied van inburgering. Binnenkort valt de inburgering namelijk weer onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten.
Welke rol kunnen bibliotheken hierin spelen?
Nieke “De invoering van de nieuwe inburgeringswet is al een paar keer uitgesteld. Het streven is nu de wet op 1 januari 2022 te laten ingaan. Voor de inburgeraars in het huidige, falende stelsel erg vervelend. Tegelijkertijd geeft het bibliotheken ruimte om in gesprek te gaan met de gemeente, om kennis te vergaren en keuzes te maken. Welke inburgeraars ga je ondersteunen? Ga je samenwerken met het formele onderwijs? Het geeft kansen voor bibliotheken om als structurele partner aan tafel te komen bij de gemeente en hun dienstverlening te verbreden. Maar dit vraagt wel om een gedegen plan van aanpak. Er is nog veel voorbereidend werk te doen.“
Lees de tips, afkomstig uit de pilot van de landelijke werkgroep integratie.
Cubiss organiseerde in 2020 een bijeenkomst om bibliotheken te informeren over de nieuwe wet en de routes die gevolgd kunnen worden. “We hebben de kansen en mogelijkheden voor bibliotheken belicht.” Ook vanuit de landelijke werkgroep, bestaande uit Rijnbrink, Probiblio, Cubiss, de Koninklijke Bibliotheek en Het Begint met Taal, werden zes online sessies georganiseerd om met elkaar in gesprek te gaan. Tijdens deze sessies wisselden bibliotheken uit welke rol zij kunnen pakken, wat succesfactoren zijn en hoe zij slim kunnen samenwerken met partners. Nieke: “De bijeenkomsten werden als zeer waardevol ervaren. Deelnemers waren steeds erg betrokken bij het onderwerp.”
Tefke van Dijk De Schrijfzolder Interviewde de Nieuwe Brabanders
Portretten
Nieke: “We maakten ook een portrettenreeks van Nieuwe Brabanders. We bundelden de bijzondere verhalen van statushouders en expats in het boekje Nieuwe Brabanders en de activiteiten waarmee zij de taal kunnen leren. Daarnaast zijn er drie films opgenomen waarin tien Nieuwe Brabanders de hoofdrol spelen. We vroegen ze het hemd van het lijf over wat ze doen om de Nederlandse taal onder de knie te krijgen, welke cultuurverschillen ze ervaren en wat hun toekomstplannen zijn. De interviews laten de grote diversiteit binnen de groep Nieuwe Brabanders zien en de impact die het heeft om op latere leeftijd naar Nederland te immigreren.
Joeri van de Kieboom BREEDBEELDav zette de Nieuwe Brabanders op film
Arbeidsmigranten
Verschillende Brabantse bibliotheken stelden een paar jaar geleden aan Cubiss de vraag: wat kunnen wij betekenen voor arbeidsmigranten die in ons werkgebied zijn komen wonen? Cubiss onderzocht dit en bundelde de cijfers, uitdagingen en mogelijke oplossingen waar de bibliotheek aan kan bijdragen in de publicatie Arbeidsmigranten in Brabant. “Lees ook mijn de blog over de kinderen van arbeidsmigranten!” raadt Nieke aan.
Cubiss gaf in het boekje Nieuwe Brabanders en activiteiten waarmee zij de taal kunnen leren een podium aan stichting Buddy to Buddy Breda. Zij koppelen nieuwkomers aan Bredanaars om eenzaamheid (bij nieuwkomers) te verdrijven en ze op een laagdrempelige manier in contact te brengen met anderen.
Buddy’s maken vluchtelingen wegwijs in de samenleving. “Eén persoon is de link naar de samenleving en kan daarmee heel waardevol zijn in de zoektocht naar een nieuw bestaan. Naast het matchen van buddy’s organiseren en faciliteren we activiteiten waarbij ontmoeting tussen Nederlanders en vluchtelingen centraal staat”, vertelt Anne van Engelen, initiatiefnemer en oprichter van Buddy to Buddy Breda, vol enthousiasme.
Een buddykoppel heeft gedurende vier maanden wekelijks een contactmoment. Ze gaan samen naar de markt, sporten, eten of ze spelen een spelletje. Nieuwkomers leren sneller de Nederlandse taal, leren hun weg te vinden, bouwen een netwerk op en vergroten hun zelfvertrouwen. Het buddyschap is tevens een verrijking voor Bredanaars, zij ontmoeten mensen van over de hele wereld, proeven nieuwe gerechten, horen nieuwe muziek, etc. "Inmiddels is Buddy to Buddy in zeven steden actief en in Eindhoven is een initiatief gestart om Buddy to Buddy op te richten."
Sinds 2017 zijn er in Breda al 571 nieuwkomers gekoppeld aan evenzoveel buddy’s, dus 1.142 buddy’s in totaal. Ieder jaar komen er zo’n 300 buddy’s bij (150 nieuwkomers en 150 Bredanaars). Anne: “Ondanks corona stroomden de aanmeldingen gewoon binnen, zonder actieve werving. De buddykoppels konden gelukkig gewoon doorgaan met hun wekelijkse contactmomenten. De grote bijeenkomsten waar we met alle buddy’s bij elkaar komen en de aftrapbijeenkomsten helaas niet. Gelukkig denken onze ruim 40 vrijwilligers altijd met ons mee en hebben we online veel kunnen doen, zoals de Buddytalk, ondersteuning met taal- en cultuurbarrières, online huiskameractiviteiten in de buitenlucht en een online muziekavond.“
In Brabant ligt er nog wel een uitdaging voor de toekomst. “We zijn actief op zoek naar lokale kartrekkers en extra partners die willen investeren in groei. We willen dat de nieuwkomers die vanaf 2022 in Breda worden gehuisvest, soepeler hun inburgering kunnen halen. Taal, zelfvertrouwen, een netwerk opbouwen en wegwijs raken in de stad zijn essentiële elementen om je plek te vinden en mee te kunnen doen. Ons project levert hier een belangrijke bijdrage aan, dus we zijn volop in gesprek met de gemeente om onderdeel te worden van de uitvoeringsplannen. We gaan hier ook zeker nog de hulp van Cubiss bij inroepen”, aldus de trotse Anne over dit succesvolle project.
Saskia von der Fuhr
adviseur onderzoek bij Cubiss
Saskia von der Fuhr, adviseur onderzoek bij Cubiss stelt dat het niet goed gaat met de taalvaardigheid onder jongeren. Saskia: “Terwijl een goede taalvaardigheid zo belangrijk is. Zo wordt hun kans op actieve maatschappelijke en economische deelname vergroot. We verwachten dat ze ook zelfredzamer, gezonder en gelukkiger zullen zijn en hierdoor minder gebruik hoeven maken van een maatschappelijk vangnet. Begin 2020 is het leesoffensief gestart. Met behulp van een betere structurele verankering van leesvaardigheid in het onderwijs, het stimuleren van meer leesplezier en een actie-agenda met maatschappelijke partners hopen we het tij te keren. Projecten om taal en lezen binnen én buiten de school te stimuleren zijn van essentieel belang om de taalvaardigheid van jongeren te verbeteren.”
Meer lezen? Download hier de algemene inleiding en de trends en ontwikkelingen van Jeugd en jongeren taalsterker
“We richten ons op buitenschoolse activiteiten voor 0 tot 22 jarigen”, legt Goswin Konings, adviseur bij Cubiss, uit. “De doelgroep die wij willen bereiken zal niet zelf aangeven dat ze met taal aan de slag willen gaan. Je moet ze verleiden zodat ze in hun eigen vertrouwde omgeving, thuis, of bijvoorbeeld op de sportschool of in het buurthuis, onbewust aan hun taalvaardigheid werken.”
“Om een goede lezer te worden moet je leeskilometers maken. Dat lukt een stuk makkelijker als je leest over dingen die je interessant of leuk vindt.”
Goswin Konings - adviseur bij Cubiss
Wat vinden jongeren van taal?
Goswin: “We hadden nog nooit taalactiviteiten met kinderen gedaan buiten school om. Daarom hebben we eerst samen met adviesbureau Youngworks onderzocht hoe jongeren tegen taal aankijken; Wat vinden ze interessant? Voor welke activiteiten lopen ze warm? Aan de hand van de resultaten zijn we pilots uit gaan voeren. Hieruit hebben we geleerd wat wel werkt en wat niet.” Cubiss vat het samen in drie belangrijke lessen:
Les 1: Sluit aan bij bestaande activiteiten die jongeren leuk vinden
Goswin: "We zijn met leesacties gestart omdat de aanwezigheid van boeken in veel gezinnen geen vanzelfsprekendheid is. Terwijl dit wel belangrijk is als we willen dat kinderen en jongeren meer plezier krijgen in lezen. De kookchallenge was voor ons een uitgelezen kans om de deelnemende kinderen een leescadeau geven dat aansluit bij hun interesses. En dat is belangrijk! Om een goede lezer te worden moet je namelijk leeskilometers maken. Dat lukt een stuk makkelijker als je leest over dingen die je interessant of leuk vindt."
Ook de kookclub van ‘Pubers aan de kook’ was zo’n activiteit waar Cubiss zich bij aansloot. De jongeren waren aan het koken, omdat ze dat zo leuk vinden. Goswin vertelt: "We zijn erin geslaagd om jongeren in een buitenschoolse setting te verleiden om met taal aan de slag te gaan. Met een prachtig kookboek als resultaat".
Een belangrijke tip die Goswin nog mee wil geven: “Benoem niet dat een activiteit over taal gaat. Het merendeel van de jongeren die je wilt bereiken, vindt taal namelijk helemaal niet interessant.
Les 2: Rolmodellen werken heel goed om jongeren aan het lezen te krijgen
De inzet van lokale rolmodellen is een hele goede manier om jongeren te motiveren. Denk aan Shane Kluivert en foodblogger Anne de Graaf bij de kookprojecten. Cubiss liet dit al eerder zien in het project Rap it up!, een serie rap-workshops voor jongeren in samenwerking met jongerenwerk R-newt en twee rappers.
In 2020 richtte Cubiss zich o.a. op Jongeren zonder startkwalificatie: wie zijn deze jongeren en over welke aantallen gaat het in Noord-Brabant? In ’s-Hertogenbosch worden deze jongeren bij T.O.M. opgevangen door coaches. Ze zorgen voor een nuttige invulling van de dag, werken aan een terugkeer in het onderwijs of ondersteunen bij het vinden van een passende baan. Cubiss selecteerde voor T.O.M. een set boeken. De coaches lazen de boeken zelf en tipten een aantal jongeren over de boeken. Goswin: “Als jij een tiener bent en jouw coach, voetbaltrainer of een bekende YouTuber een boek leest en aanraadt, dan is de kans dat je dat boek ook echt gaat lezen, helemaal niet zo klein als we soms denken. Zes boeken werden al uitgeleend aan een doelgroep waarvan iedereen zei dat ze nooit zouden gaan lezen”, aldus een trotse Goswin.
Les 3: Samenwerken
Wil je buitenschoolse activiteiten organiseren, werk dan samen met partners die de contacten al hebben, is het advies van Goswin. Denk bijvoorbeeld aan jeugd- en jongerenwerkers van de gemeente, bso’s of sportclubs Organiseer samen workshops en trainingen, nodig inspirerende rolmodellen uit en bekijk of je een interessant programma-aanbod hebt dat zij onder de aandacht kunnen brengen bij de kinderen en jongeren.
Hoe nu verder én een oproep!
Ondanks de succesvolle pilots die Cubiss de afgelopen jaren heeft uitgevoerd, is er nog genoeg werk aan de winkel. Goswin: “We weten nu dat het met de juiste aanpak wél lukt om jeugd en jongeren buiten schooltijd met taal aan de slag te laten gaan. In het nieuwe werkplan van Cubiss zijn de buitenschoolse activiteiten niet als speerpunt genoemd, zoals afgelopen jaren het geval was. Het blijft belangrijk dat bibliotheken, taalhuizen en andere lokale organisaties samen om de tafel gaan zitten om de kansen voor deze doelgroep te verkennen.”
Goswin roept alle lezers op om koffie te gaan drinken bij minimaal één club/vereniging/organisatie in hun werkgebied. “Verken samen hoe jullie de jeugd en jongeren meer met taal aan de slag kunnen laten gaan. Kijk wat je gezamenlijk kunt oppakken, welke rolmodellen je kunt inzetten. Samen kun je stappen in de goede richting zetten.”
Externe blik
De kookclub van ‘Pubers aan de kook’ was zo’n activiteit waar Cubiss bij aansloot. De jongeren waren aan het koken, omdat ze dat zo leuk vinden. Goswin vertelt: "We zijn erin geslaagd om jongeren in een buitenschoolse setting te verleiden om met taal aan de slag te gaan. Met een prachtig kookboek als resultaat".
Onder begeleiding van jongerenwerkers komen jongeren in de wijk Brabantpark in Breda wekelijks bij elkaar om te koken. De jongeren leren er hoe lekker gezond eten is, hoe je kunt spelen met ingrediënten en hoe leuk het is om dat samen te doen. Dit jaar kregen de kookclubs een nieuwe uitdaging: een kookboek maken. Samen met foodblogger Anne de Graaf gingen ze aan de slag, met taal als extra ingrediënt. Twintig jongeren deden mee aan het project. In hun vrije tijd hebben zij: inspiratie opgedaan uit kookboeken, een titel voor het boek bedacht, bedacht welke recepten zij in het boek wilden hebben, de recepten opgeschreven, proefgekookt en foto's gemaakt.
Wil je zelf zien hoe dit proces verliep? Bekijk dan dit toffe filmpje waarin pubers, begeleiders en foodblogger Anne de Graaf enthousiast vertellen over het project.
De afgelopen jaren heeft Cubiss haar aandachtsgebied uitgebreid met de gezinsaanpak. Hierin staan, zoals de naam al doet vermoeden, gezinnen centraal. Door activiteiten te richten op zowel ouders als kinderen, wordt gewerkt aan het doorbreken van de cyclus van laaggeletterdheid. Zo werken ze in één klap aan het bestrijden van laaggeletterdheid bij de ouders en het voorkomen van laaggeletterdheid bij de nieuwe generatie.
We hebben het afgelopen jaar een verzamelpagina gezinsaanpak gemaakt. Daar delen we onze publicaties, bijvoorbeeld over tekstloze prentenboeken en praatplaten. En de BoekStartTrommel.
Je vindt er goede voorbeelden; van bibliotheken, van andere organisaties en van Cubiss. Je kunt ervaringen, interviews en blogposts lezen. Let ook op het overzicht van de beschikbare workshops!
Saskia von der Fuhr
adviseur onderzoek bij Cubiss
Saskia von der Fuhr, adviseur onderzoek bij Cubiss: “Het thema duurzame infrastructuur is een overkoepelend thema. Het gaat over het verbinden en verduurzamen van bestaande lokale en regionale initiatieven op het gebied van het versterken van taalvaardigheid. Het doel is om op die manier een duurzame infrastructuur aan te leggen om taalvaardigheid bij diverse doelgroepen te versterken. Het kernwoord hierin is samenwerken. De samenwerking tussen gemeenten, bibliotheken, onderwijsinstellingen, sociale diensten, vrijwilligersorganisaties, werkgevers en cliënten vormt een cruciaal onderdeel van de aanpak van laaggeletterdheid.”
Meer lezen? Download hier de algemene inleiding en de trends en ontwikkelingen rondom duurzame infrastructuur.
Medeklinkers
Marjo Frenk was als Wethouder in Tilburg bekend met de problematiek van laaggeletterdheid. Marjo: “Bij Cubiss begon ik met een ingewikkeld vraagstuk, namelijk: hoe bereiken we burgers die een laag taalniveau hebben? Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, bereik je meestal niet via de krant of social media. Maar ze kijken vaak wel naar de lokale televisie.” Dus bedacht Marjo samen met collega’s en omroep Tilburg de mini-documentaire Medeklinkers. Ook het ROC Tilburg en het Taalhuis Midden-Brabant sloten aan bij het project. Zij benaderden hun cursisten via de taal-, reken- en computerlessen die ze in de regio Tilburg organiseren. In de uitzending komen de cursisten zelf aan het woord, zij delen hun ervaringen. Zij vertellen welke obstakels ze tegenkwamen onderweg, maar ook wat het verbeteren van hun lees- en schrijfniveau hen oplevert.
“De geïnterviewden waren best een beetje zenuwachtig voor de opnames”, vertelt Noesjka van den Heuvel, Projectleider Taalnetwerk Midden-Brabant. “Het is ook niet niks om op televisie te vertellen over je achtergrond en taalachterstand. Uiteindelijk viel het ze allemaal mee en was iedereen enthousiast.” De geportretteerde cursisten kregen veel positieve reacties op de uitzendingen. “Omdat de mensen zo enorm eerlijk zijn in de uitzending, geeft het een heel duidelijk beeld.”
"Je hoeft je niet te schamen voor laaggeletterdheid. Je kunt er wat aan doen!”
Marjo Frenk - adviseur bij Cubiss
Marjo: “Het doel van de documentaire is om mensen te laten zien dat zij niet de enige zijn. Je hoeft je niet te schamen voor laaggeletterdheid. Je kunt er wat aan doen en dat levert jou en je omgeving veel op!”
De toon in de serie is bewust positief. De interviews zijn aangevuld met Benno van Vugt en Ferry van der Zaande, twee personen die bekend zijn bij de doelgroep en de doelgroep aanspreken.
“De koppeling met Ferry in de mini-serie is geniaal, ook omdat hij de doelgroep aanspreekt. Hij is zelf laaggeletterd en praat daar open over, dat is echt van toegevoegde waarde. De cursisten vonden het geweldig. Een enkeling vond achteraf dat hij zelf ook opener had mogen zijn. Het taboe doorbreken, dat hebben ze zeker gedaan”, aldus Noeskja.
Noesjka attendeerde beleidsmedewerkers van regio Midden-Brabant op de serie: “Ze zijn erg enthousiast en dat is dikke winst.” Noesjka hoopt dat er een extra serie komt. “Zeker in deze corona-periode komt onder andere de doelgroep van het (digi)Taalhuis erg in de problemen. Het zou goed zijn om dat ook onder de aandacht te brengen.”
Bibliotheken kunnen de miniserie Medeklinkers gebruiken om laaggeletterden uit de regio naar het (digi)Taalhuis te trekken. De serie geeft een goede inkijk in het leven van laaggeletterden en hoe ze uiteindelijk bij de lees- en schrijflessen terecht zijn gekomen.
De serie is opgepakt door andere lokale omroepen. Laaggeletterdheid hangt immers niet vast aan locatie Tilburg.
Taalambassadeurs
Taalambassadeurs zijn ervaringsdeskundigen. Zij werken met laaggeletterden of waren zelf laaggeletterd en weten als geen ander hoe belangrijk taal is om mee te komen in de samenleving. Cubiss is ontzettend blij met de taalambassadeurs. Ze zijn in 2018 extra in het zonnetje gezet; elke week hebben we een portret gepubliceerd op onze website. Uiteindelijk zijn alle bijzondere verhalen gebundeld in een boekje.
Meer informatie
Kijk voor een overzicht van alle activiteiten en publicaties rondom Duurzame infrastructuur op de verzamelpagina.
Het belang van (digi)Taalhuizen en Informatiepunten Digitale Overheid (IDO)
Yvonne van den Berg - projectleider bij Cubiss
(digi)Taalhuizen zijn een belangrijke schakel in de lokale aanpak van laaggeletterdheid. Yvonne van den Berg, projectleider Versterken taalvaardigheid legt uit: “Een (digi)Taalhuis is een herkenbare, fysieke plek voor volwassenen waar je aan de slag gaat met beter lezen, schrijven, rekenen en omgaan met de computer en het internet. Je volgt er cursussen of wordt doorverwezen naar andere instellingen. Ook voor vrijwilligers biedt het (digi)Taalhuis een plek. Zij kunnen er terecht voor bijvoorbeeld onderwijskundig advies of voor geschikt lesmateriaal voor hun cursist(en).
Diverse lokale partners bouwen en onderhouden het (digi)Taalhuis gezamenlijk. Naast de fysieke plek is het (digi)Taalhuis dus ook een structureel samenwerkingsverband.’”
Doorontwikkeling (digi)Taalhuizen
De meeste (digi)Taalhuizen zijn inmiddels al enige tijd open en bevinden zich in de fase borging en doorontwikkeling. Centraal staat het borgen van de continuïteit en kwaliteit, het verhogen van het bereik, het verbreden van de doelgroep en het aanbod en het leggen van verbindingen met relevante thema’s binnen het sociaal domein. Denk aan geld, werk, gezondheid en gezin. Er worden nog steeds nieuwe (digi)Taalhuizen geopend, want nog niet iedere gemeente heeft een (digi)Taalhuis. “We willen een dekkend netwerk, zodat burgers altijd dichtbij, eenvoudig en laagdrempelig terecht kunnen in hun eigen wijk”, vertelt Yvonne.
Erasmus+
Cubiss onderzocht de afgelopen twee jaar, in samenwerking met de Nieuwe Veste, Curio (voorheen ROC West-Brabant), Stichting Lezen en Schrijven en drie Europese partners, hoe de huidige aanpak van (digi)Taalhuizen kan worden uitgebreid naar een bredere aanpak van alle basisvaardigheden.
Vanuit het Europese subsidieprogramma Erasmus+ zijn projecten en voorbeelden bezocht in Wales, België en Noorwegen. De ervaringen en nieuwe inzichten die zijn opgedaan tijdens deze werkbezoeken zijn uitgewerkt in drie bezoekverslagen, twee case studies en een doorontwikkelde toolkit voor (digi)Taalhuizen. Hierin zijn instrumenten verzameld die kunnen helpen bij de oprichting, werking en kwaliteitsborging van (digi)Taalhuizen. Afgelopen juni zijn de ervaringen en eerste inzichten gedeeld tijdens het internationale congres 'Join us on the yellow brick road'.
Bekijk de verslagen in het Nederlands of Engels.
Yvonne: “Doordat we de focus hebben verlegd naar een bredere scope van basisvaardigheden, krijgen de (digi)Taalhuizen een bredere doelgroep binnen.”
Lianne Knobel - bibliotheek Nieuwe Veste
IDO
Naast (digi)Taalhuizen openen steeds meer bibliotheken ook een Informatiepunt Digitale Overheid (IDO). Mensen kunnen hier makkelijk binnenlopen om hun vragen te stellen over bijvoorbeeld het aanvragen van een rijbewijs, het invullen van belastingformulieren of het aanmaken van een DigiD. Het doel van het IDO is niet alleen om mensen te helpen bij hun overheidsgerelateerde vraag, maar ook om te signaleren welke mensen minder (digi)taalvaardig zijn, want dan kun je ze als bibliotheek doorverwijzen. Bibliotheken geven hiermee vorm aan hun nieuwe rol als educatieve maatschappelijke bibliotheek en als netwerkpartner. Het is de bedoeling dat de komende twee jaar alle bibliotheken een IDO hebben.
E-learning
Het is belangrijk dat de medewerkers in het IDO de overheidsinformatie goed weten te vinden en de burger wegwijs maken of door kunnen verwijzen. In opdracht van de KB ontwikkelde SPN, met medewerking van Cubiss, een e-learning om frontofficemedewerkers voor te bereiden op hun nieuwe rol bij het IDO. “In de online modules maken zij kennis met de uitvoeringsorganisaties van de rijksoverheid. Zij leren welke regelingen zij uitvoeren en hoe je snel informatie vindt op hun websites. Wij verzorgen daaropvolgend vaardigheidstrainingen met behulp van een acteur”, vertelt Marjan Middelkoop, adviseur bij Cubiss.
Kennisdeling
In juni 2020 hebben we voor de Brabantse bibliotheken twee online kennisdelingsbijeenkomsten 'Digitale inclusie' georganiseerd. In de bijeenkomst in juni deelden medewerkers van Brabantse kopgroep bibliotheken via interviews hun IDO-ervaringen met de overige Brabantse bibliotheken. Lees meer
In het najaar vertelden drie frontofficemedewerkers die het IDO bemannen over de vragen die gesteld werden, bereiken van de doelgroep en algemene informatie. Ook was er aandacht voor de communicatie. Lees meer
Rob Smetsers - adviseur Sociaal Domein bij Bibliotheek Veldhoven
In 2020 woonde Rob Smetsers, Adviseur Sociaal Domein bij Bibliotheek Veldhoven, twee kennisdelingsbijeenkomst van Cubiss bij over het IDO: over opstarten en praktijkervaringen van frontoffice medewerkers. Rob: “We groeien naar de opstart van het IDO toe, dus ik ben hongerig naar alle praktijkverhalen. Tijdens de sessies schrijf ik druk mee en verzamel ik de informatie per actielijn, zodat ik mijn collega’s persoonlijk kan informeren en iedereen gericht aan de slag kan.”
Het delen van ervaringen en kennis met andere bibliotheken vindt Rob heel waardevol en inspirerend. “Leuk om te merken dat iedereen het op zijn eigen manier doet.”
Cubiss deelt landelijke informatie met de bibliotheken en iedere bibliotheek heeft een eigen IDO-Cubissadviseur. Rob is blij met die ondersteuning vanuit Cubiss. “Aan de start tast je als projectleider redelijk in het duister. Er zijn zoveel aspecten waar je aan moet denken. Cubiss werkt als een soort vangnet. Ik kan er altijd terecht met mijn vragen en krijg snel antwoord.”
De focus bij bibliotheek Veldhoven ligt nu vooral op het trainen van de medewerkers die het IDO gaan bemannen. “Hoe meer je oefent en hoe beter je getraind bent, des te zelfverzekerder iedereen straks is. Maar een beetje spannend blijft het natuurlijk wel. Zelf zou ik best opgelucht zijn als de eerste vraag aan iemand anders wordt gesteld”, lacht Rob.
Silke Dragstra is Taalhuiscoördinator bij Huis73. Het regionale taalnetwerk van Huis73 organiseert taalactiviteiten en taallessen voor o.a. Syrische en Eritrese vrouwen.
Sociale werkvoorziening WSD in Boxtel is partner in het taalnetwerk. Silke: “WSD wilde ook de digitale vaardigheden van deze vrouwen vergroten, dus toen was de link snel gelegd met Marjan Middelkoop van Cubiss. Cubiss heeft veel materialen en trainingsmogelijkheden. Marjan geeft ook de trainingen van Stichting Lezen en Schrijven, dus ze weet veel van alle programma’s en is een fijne gesprekspartner om mee te sparren en samen projecten op te pakken.”
Dankzij haar aanvullende provinciale opdracht ‘De schijf van vijf basisvaardigheden’ kon Cubiss haar scope het afgelopen jaar verbreden van alleen taalvaardigheid naar alle basisvaardigheden.
Silke Dragstra - taalhuiscoördinator bij Huis73
Marjan: “We praten tijdens de digitale vaardigheidstraining over veiligheid, phishing, e-mail, het invullen van formulieren, heel divers. Deze vrouwen hadden alleen een mobiele telefoon, dus dan moet je het daarmee doen. We bekijken wat hun kennis is, wat ze al weten en kunnen en of ze social media gebruiken. Een tolk helpt ons als het in het Nederlands niet lukt.” Cubiss heeft ook de (taal)trainers van WSD getraind, zodat ze de lessen in de toekomst ook zelf kunnen geven.
Silke: “Cubiss weet alles op het gebied van laaggeletterdheid en de basisvaardigheden. Zij hebben cijfers, kunnen trainen en bieden vaak maatwerk. Ze hebben daarbij een heel groot netwerk binnen Brabant en Limburg. Het Taalhuis organiseerde in 2020 meerdere workshops voor haar partners, zoals de gemeenten en welzijnsorganisaties, om laaggeletterdheid te herkennen en naar het taalhuis door te verwijzen. Daarmee speelt Cubiss een grote rol in de professionalisering van partners en medewerkers van Taalhuizen.
Silke is ook altijd aanwezig bij de bijeenkomsten voor Taalhuiscoördinatoren die Cubiss twee keer per jaar organiseert met Stichting Lezen en Schrijven. “Het is fijn om met andere Taalhuiscoördinatoren actuele onderwerpen te bespreken, best practices te delen of te sparren over hoe iemand het in hun Taalhuis aanpakt. Dit zijn interessante netwerkmomenten en het zorgt ervoor dat je meegroeit met alle ontwikkelingen”, aldus de enthousiaste Silke.
Investeren in de kwaliteit van de (digi)Taalhuizen is van groot belang vindt Marjan: “Taalhuizen zitten nu in de fase van doorontwikkeling en verdere professionalisering. Vanuit Cubiss hebben we samen met de Stichting Lezen en Schrijven in Brabant ruim twintig zelfevaluaties uitgevoerd in 2019. Door samen te reflecteren op de kwaliteit van de aanpak ontstaat er een gedeeld inzicht in de verbetermogelijkheden. Het doel is zoveel mogelijk mensen te helpen om hun basisvaardigheden te verbeteren.” In de periode mei 2020-2023 worden alle (digi)Taalhuizen in Nederland gecertificeerd.
Impact Taalhuizen
Wat is precies de impact van Taalhuizen? Het gaat daarbij om meer dan tellen alleen. Verhalen brengen de meerwaarde van het Taalhuis tot leven en laten de context achter de cijfers zien. Talas van Cubiss helpt Taalhuizen bijvoorbeeld bij het bovenhalen van die verhalen. Het ‘spel’ is gebaseerd op een gesprek over iemands leven. “Talas is laagdrempelig in gebruik, maar vooral ook leuk om samen te spelen. Het is een toegankelijke manier om verhalen te vangen, en om de ontwikkeling van een individu aan te tonen.”
De aanvullende provinciale opdracht Taal & Media komt eind 2020 ten einde. We mogen trots zijn op wat we bereikt hebben de afgelopen vijf jaar. Maar de maatschappelijke impact van laaggeletterdheid is nog steeds groot en zal gezien de ontwikkelingen in onze samenleving alleen maar toenemen. We moeten dus blijven investeren in het verbeteren van de basisvaardigheden om zo bij te dragen aan de kenniseconomie die vitaal is voor de succesvolle ontwikkeling van Brabant.
Yvonne van den Berg
Veel bereikt de afgelopen jaren
We hebben de afgelopen vijf jaar veel bereikt binnen het project Versterken taalvaardigheid. Dit alles in samenwerking met een breed scala aan partners, van bibliotheken tot gemeenten, van jongeren- en welzijnswerk tot werkgevers en van Vluchtelingenwerk tot het UWV en de Voedselbank.
Er is hard gewerkt aan het creëren van bewustwording over laaggeletterdheid door middel van publicaties zoals een tv-serie op Omroep Tilburg en de (digi)Taalexpeditie. Dit heeft ertoe geleid dat het thema inmiddels de benodigde aandacht krijgt en steeds meer organisaties zich inzetten voor de bestrijding ervan. Ook hebben we verhalen en ervaringen van nieuwe Brabanders gedeeld, om inzicht te geven in waar zij tegenaan lopen als ze onderdeel (willen) worden van de Nederlandse maatschappij.
Onze bijdrage
We hebben een bijdrage geleverd aan de realisatie van structurele samenwerkingsverbanden, binnen een gedegen infrastructuur, in alle vijf de Brabantse arbeidsmarktregio’s. We hebben taalprofessionals en –vrijwilligers getraind, net als de bibliotheekmedewerkers die in Brabant de Informatiepunten Digitale Overheid gaan bemensen. Ook hebben we organisaties via onze workshop Helder schrijven bewust gemaakt van het duidelijk communiceren met hun werknemers én klanten.
We hebben onze focus verbreed met verschillende - voor ons relatief onbekende - doelgroepen. Denk bijvoorbeeld aan werkgevers als essentiële schakel in de aanpak van laaggeletterdheid op de werkvloer. Ook hebben we ons gericht op doelgroepen als expats en jongeren zonder startkwalificaties en hebben we de buitenschoolse component toegevoegd als het gaat om het vergroten en stimuleren van het leesplezier en de taalvaardigheid van kinderen en jongeren.
Borging activiteiten
Alle activiteiten van Cubiss in de periode 2016 - 2020 binnen de opdracht Taal & Media zijn in co-creatie met één of meerdere partners vanuit één of meerdere arbeidsmarktregio’s uitgevoerd. Hierdoor is de aanpak geborgd bij meerdere partijen. Daarnaast hebben we zoveel mogelijk best practices gedeeld en overdraagbare plannen van aanpak beschikbaar gemaakt om andere organisaties te inspireren én om hen in staat te stellen zelf ook snel actie te kunnen ondernemen. Tot slot is een deel van ons aanbod op het gebied van deskundigheidsbevordering gedigitaliseerd, zodat dit aanbod breed beschikbaar is en blijft. Dit geldt ook voor onze digiTaalexpeditie.
Een veelbelovende toekomst, als we de handen ineen blijven slaan
De aanvullende opdracht Taal & Media, waarmee de provincie Noord-Brabant een tijdelijke impuls heeft gegeven aan de taalvaardigheid in Brabant, loopt eind 2020 af. Dit wil echter niet zeggen dat de klus geklaard is. We zijn er nog lang niet. Er zijn nog steeds erg veel Brabanders die de basisvaardigheden missen om deel te kunnen nemen aan de maatschappij. Zij hebben niet alleen moeite met lezen, schrijven en/of rekenen, maar missen vaak ook digitale, financiële, sociale, juridische en gezondheidsvaardigheden. We moeten dus blijven investeren in het verbeteren van de basisvaardigheden om zo bij te dragen aan de kenniseconomie die vitaal is voor de succesvolle ontwikkeling van Brabant.
Cubiss blijft haar steentje bijdragen op het gebied van taal- en digitale vaardigheden. Omdat onze provinciale opdracht Taal & Media eind 2020 echter tot zijn einde komt, veranderen onze focus en de middelen die we tot onze beschikking hebben voor deze thema’s wel. Zo is het bijvoorbeeld niet langer mogelijk om vanuit Cubiss een extra boost te geven aan de aanpak Taal op het werk.
We moeten daarom kritische keuzes maken in wat we kunnen doen. Om die reden is en blijft het van essentieel belang dat we de krachten blijven bundelen. We moeten lokaal, regionaal en provinciaal blijven samenwerken om alles wat de afgelopen jaren opgebouwd is in gezamenlijkheid voort te zetten. Samen staan we sterk en zorgen we voor een taalvaardig(er) Brabant!
Yvonne van den Berg
Projectleider Versterken taalvaardigheid
Team Versterken taalvaardigheid 2019
Agnes Crans
Ans van Kuringe
Goswin Konings
Leyla Tapan
Marit Leenderste
Marjan Middelkoop
Marjo Frenk
Moon Fung Fong
Maxim van Someren
Milja de Vries
Nieke Geschiere
In dit dossier tonen we een deel van de activiteiten die binnen het project Versterken taalvaardigheid in de periode van 2016 tot 2020 zijn ondernomen. Neem voor meer informatie contact op met projectleider Versterken taalvaardigheid Yvonne van den Berg.
Kijk voor meer informatie op onze website www.cubiss.nl
Dank aan iedereen die een bijdrage heeft geleverd bij de totstandkoming van dit dossier.
Fotografie: onder andere Yvonne van Bijnen, Vincent Moll, Divri Media Creations.
© Cubiss, 2020